Kara Köpek: Distopyadan Ütopyaya Bir Çin Öyküsü
Aylin Sayın
Yönetmen Guan Hu’nun Cannes ödüllü filmi Black Dog Kuzey Batı Çin’de çöl kenarına kurulmuş bir kentte geçer. Birinin ölümünden sorumluluğu olduğu için hapis yatmış bir adam yıllar sonra evine döner. Hapishaneden önce sirkte motosikletli ünlü bir akrobat olduğu içi herkes saygıyla davransa da eve dönmek kolay değildir… Ev bıraktığı gibi değildir, ölen kişinin akrabalarının düşmanca tutumu da işleri zorlaştırır.
Guan Hu altıncı nesil Çin yönetmenlerindendir. 6. Nesil bilindiği üzere 2000lerle birlikte film yapmaya başlar ve 5. Nesil’in aksine görkemli Çin anlatıları yerine günümüz Çin’inine odaklanır. Onların filmlerinde Çin’deki ekonomik dönüşümün sıradan insan üzerindeki etkilerini her zaman ana hikaye olarak görmesek de arka planda görürüz. Bu neslin kentli bir sinema yaptığı ve sıradan insana odaklandığı söylenebilir. Kapitalizmin temel huzursuzluklarını; yoksulluğun, yalnızlığın, cemaatten, topraktan koparılmışlığın acısını erdeme, vicdana, adalet ve iyilik arzusuna dönüştürmeden anlatırlar hikayelerini. Çoğu da kara film örneği olan bu filmler kapitalist bir değişmenin etkisinin hissedildiği Çin’in haleti ruhiyesini yansıtır. Sınıflı bir toplumda kardeşlik mitine ve mutlu sonlara inanmayan son derece sert filmlerdir 6. Neslin filmleri.
Black Dog, çölde ilerleyen bir otobüs sahnesiyle açılır. Gobi çölünde sadece başıboş köpekler vardır, bir de rüzgârda salınan naylon bir torba…Tarih 2008 yaz başıdır. İki binlerde ekonomik sıçrayışını yapmış Çin’i olimpiyat heyecanı sarmış, yaz olimpiyatlarına 2 aydan az bir süre kalmıştır. Filmin tercihi bu ışığın gölgesinde kalanları anlatmaktır. 2008 yılını seçmesinin özel bir nedeni olduğunu söyler yönetmen:
“O dönem Çin ekonomisinin hızla geliştiği ve tüm ülkenin hem sevinçli hem de kederli olduğu bir dönemdi. 2008 Wenchuan depremi de o zaman oldu. Önemli bir yıldı. Karakterlerin kaderini böyle bir çalkantı zeminine oturtmanın hikayelerinin gücünü artıracağını düşündüm. Pekin ya da Şangay’ın 2008’deki barlarına ve gençlerine odaklanmak yerine, daha uzak birilerine, zamanın geride bıraktığı, unutulmuş birilerine odaklanmayı seçtim. Bu insanlar, böylesine çalkantılı bir döneme yerleştirildiklerinde, hikayelerinde daha da büyük bir güç ortaya koyuyorlar.”(1)
Ana karakter Lang’ın döndüğü yer; memleketi, kömür ocakları kaldırıldığı için fazlasıyla göç vermiştir. Boşalan işçi apartmanları, yerlerine yenisi yapılmak üzere yıkılmaktadır. Yeni açılacak olan fabrikalara sermayeyi çekmek için başıboş köpeklerden de kurtulmak gerekir. Bu imha ekibine para kazanmak için giren Lang, köpeklere duyduğu merhametle işleri sabotaj ederken kara bir köpekle tanışır. Bu köpekle kurduğu dostluk onun tekrar hayata bağlanmasına, düştüğü yerden kalkmasını sağlayacaktır.
Öyle bir ana karakter düşünün ki film boyunca evet anlamına gelen ya’dan başka bir şey söylemesin, hiç konuşmasın. Filmi, Çin westerni olarak değerlendiren film eleştirmenleri oldu. Sanırım bu benzetme çöl ve terkedilmiş bir kasaba havası veren kent kadar Lang’ın da tavırlarıyla ilgili. Hiç konuşmamasıyla da tekinsiz bir yanı vardır Lang’ın. Yönetmen Hu filminde hayvanlarla çalışma başarısını ana karakteri diyalogsuz oynatarak ikiye katlar.
Yönetmenin 2008 gibi Çin için milat bir yılı seçmesinin nedenlerinden biri olan deprem, kaotik kenti daha da kaotikleştirir ama bu kaos aslında kentin sermaye tarafından dilediğince şekillendirilmesine karşı bir direniştir. İnşaat sektörü kenti tarumar etmektedir… (Benzer bir direnişi Cathy Yan’ın 2008 yapımı Ölü Domuzlar filminde de görmüştük). Evlere giren tavus kuşları, kafesinden çıkan kaplan, tekrar özgürlüğe kavuşan köpekler, ortalıkta dolaşan yılanlar,… bu direnişin metaforlarıdır. Bu hayvanlar hem direniş hem de inşaat sektörünün yıkımlarıyla gelen ekolojik alt üst oluşun metaforu olarak okunabilir.
Az konuşan ve memleketine geri dönen ana karakteri kadar distopyadan ütopyaya açılmasıyla İzmir’de geçen ve bir kent hikayesi olan Körfez (Emre Yeksan, 2017) filmiyle akrabadır Black Dog. Kapitalizmin aynılaşmaya zorladığı kentlerin ütopyaya açılan direniş hikayelerinin benzer olması da şaşırtıcı olmasa gerek.
- https://thepeoplesmovies.com/interview-guan-hu-discuss-black-dog, Robert Ewing , 27 August 2024